قدرت بیان حضرت
بی‌تردید، خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام یک اثر شکوهمند و بدیع ادبی است و کالبدشناسی ادبی آن نیاز به کارشناسی ادیبانه دارد تا صنایع ادبی آن مشخص گردد. ایراد چند خطبه، حضرت زهرا علیهاالسلام را در شمار زنان سخنور جهان قرار داد و همه کسانی که زنان سخنور را در جهان شناسایی کرده‌اند، بر این نکته تأکید دارند. و این بیانگر عظمت ادبی و بلاغی سخن آن حضرت است. لیکن باید توجه داشت که این خطبه‌های ارجمند ادبی در بحرانیترین شرایط روانی، عاطفی، سیاسی و اجتماعی القاء شده است و خطبای بزرگ هنگامی می‌توانسته‌اند خطابه‌ای بلاغی پدید آورند که در آرامترین شرایط باشند.
اتقان سخن
سخنان فاطمه علیهاالسلام از نظر مستند قرآنی و هم از نظر صراحت و متانت از اتقان برخوردار بود و هیچگونه اضطراب تشویشی در آن دیده نمی‌شد، در برابر حدیث تک سندی و جعلی خصم آیات قرآن را ذکر کرده و نشان می‌دهد سخنان خلیفه وقت معارض قرآن و او از نظر سواد قرآنی بی‌سواد است.
او از قول پیامبر گفته بود ما گروه انبیاء درهم و دیناری را به ارث نمی‌گذاریم «نَحْن مَعاشِر اَلانبیاء لا نُورِثَّ دِرهماً وَ دیناراً» (1) و فاطمه این آیات قرآن را خواند و نشان داد که میراث یک امر کلی است و ربطی به پیامبر و غیر پیامبر ندارد.
– «وَ وَرِثَ سُلیمانُ داودَ» (2) سلیمان پیامبر از داوود پیامبر ارث برد.
– «فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ وَلیاً یرثنی وَ یرِثُ مِن آلِ یعْقُوبَ» (3) زکریای پیامبر از خدای می‌طلبد فرزندی و ولیی به او عطا کند که از او نیز از آل یعقوب میراث برد.
– «یوصیکُمُ اللَّه فِی اَوْلادکُمْ لِلذَکَرَ مَثِلَ حَظِ الانَثیین» (4) خدای به شما سفارش می‌کند که سهم پسر را دو برابر دختر بدهید.
آن گاه فرمود: ای ابوبکر! مگر من از اولاد رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله نیستم؟ چه شد سلیمان از پدرش ارث می‌برد و من ارث نمی‌برم؟ آیا حکم جاهلیت را طلب می‌کنید؟ ای مسلمانان! چرا دم فرو بسته‌اید؟ چرا کتاب خدا را رها کردهاید؟
فاطمه علیهاالسلام در این احتجاج منتهای فصاحت و بلاغت را به کار برده با منطقی خدشهناپذیر و محکمه پسند چنان سخن گفت که گویی زبان گویای محمد (ص) است. خصم را لرزاند و سندیت خود را اثبات کرد و شنوندگان و حاضران را لرزاند و اقناع کرد. و نشان داد که آنها یا بی حساب حرف می‌زنند و یا سواد قرآنی ندارند.
پینوشت:
(1) حدیث تک سندی ابوبکر.
(2) نحل، 16.
(3) مریم، 6.
(4) نساء، 11.
