برنامه ریزی
یکی از نگاههای لازم به زندگی حضرت زهرا علیهاالسلام، نگاه جهت کشف انضباط خاص و برنامه‌ریزی دقیقی است که بر زندگی و رفتار حضرت حاکم بوده است. حضرت زهرا علیهاالسلام از آنجا که بازآفریده مکتب رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله می‌باشد و حضرتش تدبیری فوق انسانی یعنی الهی، ترتیب دهنده‌ی زندگی مبارکش بوده است و از آن رو که خود فردی حکیم و علیم و صاحب حکمت عملی عالی بود (به همین دلیل یکی از القاب حضرت حکیمه می‌باشد) می‌تواند دارای یک سبک زندگی متعالی و دارای یک منطق عملی قابل اقتداء باشد. از طرفی همسر فاطمه، علی علیه‌السلام به عنوان انسانی کامل است که از سوئی شاگرد و مؤدَّب به آداب نبوی است و از سوئی خود امامی معصوم و اسوه برای دیگران است.
«قال رسول اللّه: انا ادیب الله و علی ادیبی».
از نظر کمالات رفتاری نیز حضرت زهرا علیهاالسلام دارای مقام عصمت کبری است و الگو برای ماست لذا رجوع به خانه فاطمه علیهاالسلام و دقت در رفتار او تفسیری زیبا و آئینه‌ای زلال از نظم و دقت و برنامه‌ریزی در یک زندگی فردی و خانوادگی را در برابر ما به نمایش می‌گذارد هر چند ما اقرار می‌کنیم که همه زوایای شخصیتی حضرت زهرا علیهاالسلام نه قابل درک برای ماست و نه در تاریخ نقل شده است.
برنامه شب قدر
یکی از توصیه‌های جدی اولیاء خدا برنامه‌ریزی و ایجاد آمادگی‌های لازم در طول سال بویژه در ماه مبارک رمضان برای درک فضیلتهای شب قدر است. شب قدری که به تصریح قرآن لیلة مبارکه می‌باشد و یک شب ارزش سی هزار شبانه روز یعنی بیش از 80 سال را دارد. فراست ایمانی می‌طلبد که همه با تقویت روح زمان‌شناسی در همه ابعاد زندگی از جمله در باب عبادت و ارتباط با خدا و رعایت و مدیریت اوقات خود از عامل زمان برای سیر الی الله بهترین بهره برداری را داشته باشیم. در روایت ذیل الذکر برنامه‌ریزی و برنامه‌های شب قدر و پیش نیازهای آن در زندگی مبارک پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و حضرت زهرا علیهاالسلام آمده است.
در کتاب دعائم از علی علیه‌السلام روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله دهه آخر ماه مبارک رمضان، رختخواب خود را جمع می‌کرد، و کمرش را برای عبادت، محکم می‌بست و چون شب بیست و سوم فرا می‌رسید، اهل بیت خود را بیدار نگه می‌داشت. و به صورت هر کدام که خواب بر او غلبه می‌کرد، آب می‌زد که خوابش نگیرد. همینطور، حضرت زهرا علیهاالسلام، هیچ یک از اهل خانه خود را نمی‌گذاشت که در آن شب بخوابند، و برای اینکه خوابشان نبرد، غذای کمتری به آنان می‌داد. و از روز، خود را برای شب زنده داری آماده می‌کرد و می‌فرمود: محروم است کسی که از خیر این شب بی بهره بماند. (1)
برنامه مشاوره
یکی از شرایط لازم و از نشانه‌های حاکمیت روح نظم، بر رفتار و زندگی یک فرد، مشاوره و راهنمائی خواستن از دیگران در امور زندگی است. در زندگی حضرت زهرا علیهاالسلام شواهد زیادی وجود دارد که حضرت با پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله مشاوره داشته‌اند و برنامه زندگی خود را با نظرات و دیدگاههای پیامبر تنظیم می‌نموده‌اند.
برنامه در کار خانه
از دیگر موارد، برنامه‌ریزی در کار خانه بین خود و حضرت علی علیه‌السلام و بین خود و فضه خادمه و تنظیم جدول کاری بوده است. در همان روزهای اولیه زندگی خانوادگی با مشورت و نظرخواهی از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله برنامه کاری داخل و خارج خانه و تقسیم کار خواستند. با صلاحدید پیامبر عظیم الشأن کار خانه تقسیم شد. پس از این ماجرا سخت کوشی فاطمه علیهاالسلام و جدیت در امر اجرای این برنامه بسیار عجیب و حیرت آور است. تا اینکه بالاخره خدمتکاری به نام فضه در اختیار او قرار می‌گیرد و باز بین او و فضه کار تقسیم می‌شود. یک روز کار و یک روز استراحت (2) و علاوه بر حفظ کرامتهای انسانی خدمتکار و برخورد دوسویه بین کارگر و کارفرما فضه تحت آموزشهای اخلاقی و تعلیمات دینی، قرآنی حضرت زهرا علیهاالسلام قرار می‌گیرد و حافظ کل قرآن و سخنگوی قرآن می‌گردد.
برنامه مبارزاتی و روند مبارزات حضرت زهرا
یکی از جلوه‌های تدبیر حکیمانه در زندگی حضرت زهرا علیهاالسلام تدبیر و برنامه خاص ایشان در امر مبارزه برای احقاق حق خود (فدک) و دفاع از حق سیاسی اهلبیت یعنی حکومت امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌باشد.
برنامه‌ریزی عبادی
الف – داشتن محراب و جایگاه عبادت در خانه
در روایات و اقوال تاریخی مکرر آمده است که حضرت زهرا علیهاالسلام در خانه صاحب محراب و جایگاه خاص برای عبادت بوده است. بطور مثال امام حسن علیه‌السلام می‌فرماید:
«رأیت امّی فاطمه علیهاالسلام قامت فی محرابها لیلة جمعتها…»؛
مادرم فاطمه علیهاالسلام را در شب در محراب عبادتش دیدم…
همچنین در تاریخ آمده که روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به خانه حضرت زهرا علیهاالسلام آمدند و سراغ از ایشان گرفتند و فرمودند:
«قالَ: وَ أَینَ ابْنَتی؟ قالَ: فی مِحْرابِها»؛
کجاست دخترم؟ فاطمه جواب دادند در محراب عبادتش می‌باشد.(3)
ب – برنامه زمان بندی برای عبادت و دعاء نمودن
ج – برنامه ریزی برای درک فضیلت شب قدر و احیاء آن
د – لباس مخصوص نماز داشتن
هـ – عطر زدن برای نماز
زمان شناسی و رعایت آن برای دعاء
حضرت زهرا علیهاالسلام در رابطه با دعای روز جمعه از رسول گرامی اسلام نقل فرمودند که:
در روز جمعه ساعتی است که هر خواسته خیر و نیکویی در آن ساعت به اجابت می‌رسد. پرسیدم: یا رسول الله! کدام ساعت است؟ فرمودند: آنگاه که نصف قرص خورشید در افق پنهان شود.
از آن پس حضرت زهرا علیهاالسلام در این ساعت غروب جمعه در دعا و خیرخواهی مسلمانان همت می‌نمود. پس فاطمه به غلام خود فرمود: بر فراز بام درآی و چون دیدی نصف قرص خورشید در هنگام غروب پنهان شد به من خبر ده تا دعا کنم.(4)
ارتباط با خدا در فرهنگ اسلام کاری لازم و توأم با آداب و قوانین خاص خود می‌باشد یکی از آداب دعا، زمان شناسی در باب دعاء است. یکی از زمانهای توصیه شده برای ارتباط با خدا شبهای جمعه و غروب روز جمعه است به همین دلیل در سیره عملی حضرت علاوه بر عنصر زمان‌شناسی به معنای عام آن زمان‌شناسی و استفاده از فرصتهای طلائی معنوی هم وجود دارد به همین دلیل برای عبادت و دعا در شب و روز جمعه برنامه‌های خاص را پیش بینی و عمل می‌نمودند که نمونه‌ای از آن در روایت مذکور آمده است.
پینوشت:
(1) سنن النبی، ص 296.
(2) زندگانی فاطمه زهرا علیهاالسلام، محمد قاسم نصیرپور، ص 54.
(3) فاطمة الزهرا علیهاالسلام بهجة قلب المصطفی، ص 256.
(4) نهج الحیاة، ص 152؛ کوثر ولایت، عبدالرحیم موگهی، ص 51.
