خشنودی و خشم فاطمه (س) نزد خدا
بالاترین مرحله قرب «فنا» است. «فنا» به معنی فراموش کردن همه چیز، و همه کس، و حتی فراموش کردن خویشتن در برابر خداوند. یعنی انسان به مرحلهای برسد که جهان هستی را جز سرابی نبیند، و عالم آفرینش را جز سایهای کمرنگ مشاهده نکند. خویشتن را پروانه وار در آتش شمع وجود او بسوزاند، و هستی خویش را در هستی او محو و نابود ببیند.
یکی از آثار رسیدن به این مقام، «تسلیم مطلق» در برابر اراده اوست، آنچه او می‌خواهد، بخواهد، و آنچه او می‌پسندد، بپسندد. هم رضای او رضای خدا باشد، و هم رضای خدا رضای او.
و با در دست داشتن این معیار به سراغ مقام عرفان بانوی اسلام، فاطمه زهرا علیهاالسلام و قرب او در درگاه خدا می‌رویم و این حقیقت را از زبان پیامبر بزرگ صلی اللَّه علیه و آله می‌شنویم:
در کتابهای متعدد معروفی از اهل سنت و در روایات متعدد و فراوانی آمده است که پیغمبر به فاطمه زهرا علیهاالسلام فرمود:
«إن اللَّه یغضب لغضبک و یرضی لرضاک» (1).
خداوند بخاطر خشم تو خشمگین می‌شود، و به خاطر رضای تو راضی.
در صحیح بخاری که معروفترین منابع حدیث اهل سنت است چنین می‌خوانیم:
پیغمبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله فرمود:
«فاطمه بضعة منی فمن اغضبها فقد اغضبنی» (2).
فاطمه پاره وجود من است، هر کس او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است.
و نیز در همان کتاب در جای دیگر می‌خوانیم: پیغمبر صلی اللَّه علیه و آله فرمود:
«فانما هی فاطمة بضعة منی یریبنی ما ارابها و یوذینی ما آذاها» (3).
فاطمه پاره وجود من است، هر چیز که او را ناراحت می‌کند مرا ناراحت می‌کند، و هر چه او را آزار دهد مرا می‌آزارد.
احادیث در این زمینه بسیار است و همگی حاکی از مقام بلند فاطمه زهرا علیهاالسلام در معرفت پروردگار و مقام عصمت و اخلاص و ایمان اوست، او به جایی رسیده که خشنودی و غضب او، خشنودی خدا و رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله شده است، و این ارزشی است والا که هیچ چیز با آن برابری نمی‌کند.
رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله می‌فرماید:
«فاطمة بضعة منی من سرها فقد سرنی، و من سائها فقد سائنی».(4).
فاطمه پاره تن من است کسی که او را خوشحال کند مرا خوشحال کرده است و هرکس که به او بدی کند با من بدی کرده است.
از امام صادق علیه‌السّلام پرسیدند: بعضی از جوانان حدیثی از شما نقل می‌کنند که باور کردنی نیست! آنها می‌گویند شما فرمودهاید: خدا از خشم فاطمه به خشم می‌آید.
امام صادق علیه‌السّلام فرمود: مگر شما این روایت را در کتابهای خود ندارید که خدا از خشم بنده مؤمن به خشم می‌آید؟
گفتند: چرا.
امام علیه‌السّلام فرمود: «فما تنکرون ان تکون فاطمة علیهاالسلام مؤمنة یغضب الله بغضبها و یرضی لرضاها؟»
پس چرا منکر این حقیقت هستید و باور نمی‌دارید که فاطمه زنی مؤمنه باشد و خدا از خشمش خشمگین و از خشنودیش خشنود شود؟
راوی پس از قبول فرمایش امام علیه‌السّلام گفت: الله اعلم حیث یجعل رسالته.
خدا داناتر است که مقام رسالت و امامت را به چه کسی تفویض فرماید. (5)
جنگ و یا صلح با زهرا (س) مانند جنگ و صلح با پیامبر و علی و حسنین
حضرت زهرا سلام الله علیها، در مقام ولایت شریک امیرالمؤمنین و حسنین علیهم‌السّلام است، و «جنگ و یا صلح با فاطمه و دوستی و دشمنی نسبت به او» عیناً همانند «حرب و یا سلم با علی و حسنین، و حب و یا بغض نسبت به آنان» است.
پاره ای از روایاتی که در این خصوص نقل گردیده است:
– زید بن ارقم از رسول اکرم صلی الله علیه و آله چنین روایت می‌کند:
«قال رسول الله لعلی و فاطمة والحسن والحسین: انا حرب لمن حاربکم و سلم لمن سالمکم».
«پیامبر اکرم خطاب به علی، فاطمه، حسن و حسین فرمود: من، با هر کسی که با شما در جنگ باشد، در جنگم، و هر کسی که با شما از در صلح و آشتی درآید، من نیز با او در صلح و صفا خواهم بود». (6)
این روایت در کتب روایی با عبارات مختلف نقل شده است.
– زید بن ارقم در روایت دیگری می‌گوید:
«روزی همراه پیامبر اکرم بودیم که وحی نازل شد، و ما منتظر اتمام وحی بودیم تا آن حضرت از اتاق خارج شود، هوا به شدت گرم شده بود، در آن هنگام علی بن ابی طالب و همراه او فاطمه، حسن و حسین سلام الله علیهم از راه رسیدند و در سایه دیواری به حال انتظار نشستند، تا نزول وحی به پایان رسد و حضرت رسول از حجره بیرون آید. وقتی که پیامبر اکرم از اتاق خارج گردید، نظر مبارکش بر علی و فاطمه و حسنین علیهم‌السّلام افتاد، حضرت به نزد آنان رفتند و ما در حالی که به جای خود ایستاده بودیم، دیدیم که حضرت رسول لباس (عبای) خودش را بر بالای سر آنان سابیان کرد، با دست مبارکش از یک طرف عبا گرفته بود، و طرف دیگرش در دست علی بود که در زیر عبا جای داشت. آنگاه پیامبر چنین فرمود:
خدایا! من اینان را دوست می‌دارم پس تو نیز دوستشان بدار، بارالها! با هر کس که با اینان در صلح و صفا باشد، من در صلح و آشتی هستم و هر کس که با این چهار تن بجنگد من نیز با او در جنگ خواهم بود، و این کلمات را سه بار تکرار نمود». (7).
– روایت دیگری به این شرح از ابوبکر نقل شده است که می‌گوید:
«روزی پیامبر اکرم را دیدم که خیمه ای برپا کرد و بر یک کمان عربی تکیه نمود. در آن خیمه، علی و فاطمه و حسن و حسین حضور داشتند. آن حضرت رو به حاضرین فرمود و گفت: ای مسلمانان! بدانید هرکسی که با اینان در صلح و صفا باشد من نیز با او در سلم و آشتی هستم؛ و هر کس با اینان به جنگ خیزد، من هم با او در جنگ خواهم بود؛ من دوستدار کسی هستم که اینان را دوست بدارد، دوست نمی‌داردشان مگر آن خوشبخت و سعادتمندی که از دامانی پاکیزه بوجود آمده است؛ و دشمن نمی‌داردشان مگر آن شخص بدبختی که از آلوده دامنی زاییده شده باشد». (8).
باید توجه داشت بشری که در حال غضبش، در هنگام انبساط و فرحش، در موقع رنج و گرفتاریش، در زمان سرور و نشاطش و خلاصه در همه حالاتش صاحب اختیار و مقتدای همه مردم باشد؛ و تمام افراد بشر موظف به خضوع و تسلیم در برابر او باشند؛ و محبت به او دوستی با پیامبر، و دشمنی با او خصومت با رسول خدا، و اطاعت از او اطاعت از پیامبر، و صلح با او، سلم و آشتی با رسول خدا باشد؛ تحقیقاً اگر در صفات، هم ردیف پیامبر نباشد، هرگز این احکام درباره او جاری نمی‌شود، و به عبارت دیگر فردی که در ملکات انسانی، در فضائل و مکارم اخلاقی، در صفات نفسانی، و خلاصه در جمیع حالات و شئون بشری طوری باشد که هرگز کوچکترین خلافی از او سر نزند، و همه مردم به فرمان خدا و رسولش مأمور به اطاعت و خضوع و تسلیم در برابر او باشند، معقول نیست که در صفات هم ردیف و همتای پیامبر اکرم نباشد.
رضایت فاطمه (س)
در زیارت حضرت می‌خوانیم:
«اَلسَّلامُ عَلَیکِ اَیتُهَا الرَّضِیةُ الْمَرْضِیةُ.»
از القاب آن حضرت راضیه و مرضیه است و تمام زندگی او مورد رضایت خدا، رسول خدا و ولی خدا امیرالمؤمنین به عنوان امام زمانش و شوهرش می‌باشد. آخرین کلام‌های علی علیه‌السّلام پس از دفن عزیزش زهرا علیهاالسلام، ترنم او به رضایت خاطرش از فاطمه علیهاالسلام می‌باشد:
«اَللَّهُمَّ اِنّی راضٍ عَنْ اِبْنَةِ نَبِیکَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ». (9)
خدایا! بدان که من از دختر پیامبرت راضی و خشنود هستم.
در کتاب چشمه در بستر (10) در توضیح راضی بودن فاطمه علیهاالسلام آمده است:
سلمان می‌گوید:
در محضر رسول خدا صلی الله علیه وآله بودم که به ناگاه زهرا علیهاالسلام با حالتی محزون و گرفته وارد شد و از حسادت و طعنه زنان قریش و ملاک‌های جاهلی آنان در ازدواج، به پدر شکایت برد تا بدین وسیله با ارشاد رسول الله صلی الله علیه وآله آن زنان به هدایتی برسند و از معیارهای جاهلی که دنیا و دنیا پرستی بود دست بردارند. پدر حضورش را گرامی داشت و دست لطف و مهربانی بر سر او کشید و آنگاه گفت: این عقد به امر خدا بوده و شما دو تن برگزیده خدا و کفو هم هستید. زهرا علیهاالسلام خوشحال و مسرور سر بر آسمان برداشت و گفت: «رَضیتُ بِما رَضِی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ». رسول الله صلی الله علیه وآله که شکوفه‌های خنده را بر لبان زهرا علیهاالسلام دید باز هم ادامه داد و از مقام و منزلت شویش علی علیه‌السّلام آنقدر گفت و گفت تا آنجا که زهرا علیهاالسلام از شوق به وجد آمد و در دم ایستاد و بی اختیار بر زبان آورد: «رَضیتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَ بِکَ یا اَبَتاه نَبِیاً وَ بابْنِ عَمّی بَعْلی وَ وَلیا.»
همچنین روزی حسین علیه‌السّلام در دامان زهرا علیهاالسلام بود. رسول الله صلی الله علیه وآله او را بغل گرفت و آنگاه قاتلانش را لعن کرد.
زهرا علیهاالسلام پرسید: پدرجان چه می‌گویید؟
رسول الله صلی الله علیه وآله فرمود: از مصائب او یاد می‌کنم گویا هم اکنون جایگاه شهادت او و یارانش و سبقت آنان در شهادت را می‌بینم.
زهرا علیهاالسلام از قاتل و مکان شهادت فرزندش پرسید و رسول الله صلی الله علیه وآله گفت: «در کربلا و به دست بدترین افراد.»
آنگاه رسول خدا صلی الله علیه وآله از منزلت و عظمت حسین علیه‌السّلام می‌گوید و وقتی که اِنّالِلّهِ و گریه زهرا علیهاالسلام را می‌شنود، باز هم از فضائل حسین علیه‌السّلام می‌گوید که دیگر زهرا علیهاالسلام طاقت نمی‌آورد و می‌گوید: «یا ابة سَلَّمْتُ وَ رَضیتُ وَ تَوَکَّلْتُ عَلی اللَّهِ». (ای پدرجان! در برابر خواست خدا تسلیم و راضیم و بر او توکل کرده ام. (11).
نیز از جابر بن عبدالله روایت کرده‌اند که گفت: روزی پیامبر صلی الله علیه وآله به خانه حضرت فاطمه علیهاالسلام وارد شد در حالی که دستاس می‌کرد و عبایی از جهاز شتر بر دوش انداخته بود. چشم حضرت که به او افتاد فرمود: ای فاطمه! شتاب کن و تلخی دنیا را برای نعمت‌های فردای آخرت بچش و آنگاه خداوند این آیه را نازل کرد: «و َلَسَوْفَ یعْطیکَ رَبُّکَ فَتَرْضی». (12).
ممکن است اطلاق نام راضیه برآن حضرت به خاطر رضایت آن حضرت از خداوند نسبت به قرب و منزلت و طهارت و طینت و دیگر مراتب والای دنیوی و برزخی و اخروی و جاه و مقام و نعمت‌ها و شرف و افتخاری که نصیبش می‌فرماید و یا به خاطر رضایت او از خداوند در این که شفاعت بزرگ را به دست او سپرده و از قاتلان فرزندش در دنیا و آخرت انتقام می‌گیرد باشد. (13).
حضرت فاطمه علیهاالسلام مرضیه است بدان جهت که تمام کارهایش نزد خدا و رسول پسندیده است. بنابراین آیه شریفه «رَضی اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْه» آیهای است که در شأن او نازل شده است و فرمایش خداوند که فرمود: «اِرْجِعی اِلی رِبِّکِ راضیةً مَرْضیة» از شخصیت والای او سخن گفته است. (14).
پینوشت:
(1) مستدرک الصحیحین ج 3 ، ص 153. این حدیث را ابن حجر در «الاصابه» و ابن اثیر در «اسد الغابه» آورده اند.
(2) صحیح بخاری، کتاب بدا الخلق (باب مناقب قرابة رسول اللَّه).
(3) صحیح بخاری، کتاب النکاح (باب ذب الرجل عن ابنته). مضمون این دو حدیث در بسیاری از کتب معروف مانند خصائص نسائی، فیض الغدیر، کنزالعمال، مسند احمد، صحیح ابی داود و حلیه الاولیاء آمده است.
(4) بیت الاحزان، ص31.
(5) بحار، ج 22، ص43.
(6) مستدرك حاكم، ح 4714
(7) شرح نهج البلاغه ج 3، ص 207- 208.
(8) الریاض النضره، ج 3، ص 154؛ فرائد السمطین ج 2، ص 40، ح 373؛ مناقب خوارزمی، ص 211.
(9) فاطمه علیهاالسلام بهجة قلب المصطفی، ص 578.
(10) چشمه در بستر، مسعود آقائی، ص 280.
(11) چشمه در بستر، مسعود آقائی، ص 280.
(12) فاطمه زهرا علیهاالسلام شادمانی دل پیامبر، ص 269.
(13) فاطمه زهرا علیهاالسلام شادمانی دل پیامبر، ص 270.
(14) فاطمه زهرا علیهاالسلام شادمانی دل پیامبر، ص 271.
