آیا طبق حدیث «لولاك لما خلقت الافلاك…» درجه و رتبه پیامبر اكرم (ص) پایین تر از امام علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) است؟
براساس روایات، چهارده معصوم (ع) همه «یك نور»اند؛ (1) یعنی، آنان در مقام وحدت نوری، كثرتی ندارند تا یكی اول و دیگری دوم باشد. این كه در زیارت جامعه می‌خوانیم: «و ان ارواحكم و طینتكم واحدة»؛ اشاره به همین حقیقت دارد كه چهارده معصوم (ع)، «یك نور»اند و در این جهت با هم اتحاد دارند. بر اساس روایات، این اتحاد نه تنها در اول خلقت بوده؛ بلكه در نظام مادی و زندگی دنیوی، حقیقت آنان یكی بوده است و در عین تعدد صوری، ظاهری و جسمانی، آنان با همدیگر وحدت و اتحاد دارند.
از این رو، این كه در بعضی از روایات، اولین مخلوق نور حضرت محمد (ص) و در پاره ای روایات نور رسول خدا (ص) و ائمه هدی (ع) مطرح شده است؛ (2) نباید پنداشت كه این روایات بر كثرت و غیریت این انوار، دلالت دارد.
امام باقر(ع) می‌فرماید:
«یا جابر! ان الله اول ماخلق خلق محمداً و عترته الهداة المهتدین، فكانوا اشباح نور بین یدی الله، قلت و ما الاشباح؟ قال: ظل النور، ابدان نوریة بلا ارواح و كان مؤیداً بروح واحد و هی روح القدس؛ (3)
ای جابر! اول مخلوقی كه خداوند خلق فرمود، محمد و عترت هدایت شده آن حضرت بودند. پس آنان اشباح نور در برابر خداوند بودند. جابر می‌گوید: به حضرت عرض كردم، اشباح چیست؟ فرمود: سایه نور، بدنهای نوری بدون روح كه مؤید به یك روح یگانه و واحد بودند و آن روح القدس بود… .»
این روایت، به روشنی حكایت گر این حقیقت است كه روح آنها در عین این كه یك حقیقت و موجود واحد است، حقیقت همه چهارده معصوم است؛ یعنی، هم حقیقت رسول الله (ص) است و هم حقیقت تك تك اهل بیت آن حضرت و در عین یكی بودن، متعدد هم هستند و همه، ظهور روح واحد و حقیقت واحد می‌باشند. این روایت، با صراحت كامل می‌فرماید: آنان بدنهای نوری بودند كه ارواح متعدد نداشتند؛ بلكه مؤید به یك روح بودند و آن عبارت است از «روح القدس» و به روشنی به این نكته اشاره دارد كه حقیقت روح و جان همه، یكی بود و ظهورهای متعددی بودند در قالب بدنهای نوری و یا اشباح نوری.
بر این اساس، روایت مطرح شده در سؤال، دلالت ندارد بر این كه عدم خلق جهان، به صورت انحصاری، متوقّف بر حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) باشد؛ بلكه از آن جا كه همه چهارده معصوم، «نور واحد»اند، این روایت اشاره به همان حقیقت نوری دارد كه آنان در آن وحدت دارند. به عبارت دیگر، هر چند در این حدیث، به ظاهر به نور روحی و بدنی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) اشاره شده است؛ ولی به دلیل وحدت نوری چهارده معصوم، گویا این حدیث می‌خواهد بگوید: اگر شما چهارده معصوم نبودید، جهان را خلق نمی‌كردیم. به بیان سوم، ظاهر این روایت خطاب به آن دو عزیز است؛ ولی به دلیل وحدت آن دو با دوازده معصوم دیگر، مقصود حقیقتی است كه همه آنان در آن اتحاد داشته و هیچ گونه تعدد و كثرتی ندارند تا بحث رتبه و تقدم و تأخر پیش آید.
پینوشت:
1. بحارالانوار، ج 25، ص 1 و ج 36، ص 280.
2. بحارالانوار، ج 1، ص 97؛ ج 57، ص 170؛ تفسیرالمیزان، ج 1، ص 121.
3. کافی، ج 1، ص 442.
