پیامبر اکرم (ص) و بازی با فرزندان زهرا (س)
پدر و مادر (و بزرگترهای کودک) نه تنها باید کودک را در بازی کردن آزاد بگذارند بلکه خودشان نیز باید در مواقع بیکاری با آنان بازی کنند. زیرا بازی کردن با پدر و مادر برای اطفال بسی لذت بخش است و آن را از علائم محبت می‌شمارند.
رسول خدا صلی الله علیه وآله با حسن و حسین علیهماالسلام بازی می‌کرد. ابوهریره می‌گوید:
دیدم که رسول خدا دست حسن و حسین علیهماالسلام را گرفته بود و پاهایشان روی پای آن حضرت قرار داشت و به آنان فرمود: نور دیدگان فاطمه! بالا بیایید. پس حسن و حسین بالا آمدند تا پاهایشان به سینه رسول خدا رسید. پس لبش را بر لبهای آنان گذاشته می‌بوسید و می‌فرمود: خدایا حسن و حسین را دوست دارم.
حسن و حسین در حضور پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و فاطمه علیهاالسلام کشتی گرفتند، در این میان پیامبر صلی اللَّه علیه و آله حسن علیه‌السلام را تشویق می‌کرد و مکرر می‌فرمود:
«اِیه یا حَسَن شَد عَلَی الحُسین فَاصْرِعه»؛
برپاخیز ای حسن! حسین را محکم بگیر و به زمین بیفکن.
فاطمه علیهاالسلام عرض کرد:
ای پدر! شگفتا که حسن را که بزرگتر است بر حسین که کوچکتر است، ترجیح می‌دهی و تشویق می‌کنی؟!
پیامبر صلی اللَّه علیه و آله فرمود: اینک این دوستم جبرئیل است که حسین علیه‌السلام را تشویق می‌کند، من هم در برابر او حسن علیه‌السلام را تشویق می‌نمایم (1).
جابر می‌گوید، دیدم که رسول خدا با دست و پا راه میرفت و حسن و حسین علیهماالسلام بر پشت آن حضرت سوار بودند و می‌فرمود: بهترین شتر، شتر شماست. و شما بهترین سوار هستید.
امام رضا علیه‌السلام از پدرانش روایت کرده که حسن و حسین علیهماالسلام تا مقداری از شب گذشته در خانه رسول خدا بازی می‌کردند. سپس فرمود: نزد مادرتان بروید.
حسن و حسین علیهماالسلام از خانه بیرون رفتند. پس برقی زد و زمین روشن شد و به خانه خودشان رسیدند. پیغمبر صلی الله علیه وآله فرمود: سپاس خدای را که ما اهلبیت را گرامی داشت. (2)
دو بیت شعر، چهار درس برای کودک و چهارده نکته برای ما
هنگامی که حضرت زهرا علیهاالسلام مسؤولیت تربیت فرزند را مستقیماً به عهده داشته‌اند ضمن انجام رفتارهای شیرین مادرانه با کودکان خود و ترقصّ و بازی با آنان با استفاده از دو بیت شعر پر محتوا فرزند خود را توصیه به چهار مطلب اساسی می‌نموده است. (3).
متن دو بیت شعر حضرت در هنگام بازی با حسن بن علی علیه‌السلام:
«اِشْبَهْ اَباکَ یا حَسَنُ وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ»
حسن جانم شبیه پدرت علی باش و از حق بند بگسل.
«وَاعْبُدْ اِلهاً ذامِنَنِ وَلا تُوالِ ذَاالْإِحَنِ» (4) ؛
عبادت خدای صاحب نعمت کن و با افراد کینه توز همراه و دوست مباش.
چهار خواسته حضرت زهرا از امام حسن (ع) و چهار پیام این اشعار:
– مانند پدرت علی علیه‌السلام باش. این توصیه علاوه بر این که سفارش به انتخاب و اتخاذ الگو و اسوه در زندگی دارد و به نوعی الگوی شخصیتی کاملی را به کودک معرفی می‌کند و اجمالاً امام حسن علیه‌السلام را توصیه و سفارش به داشتن صفات برجسته علوی همچون شجاعت، عدالت، حکومت و… می‌کند.
– سفارش و دستور به دفاع از حق و حقیقت و بند گشودن از دست و پای حقّ.
– توصیه به عبادت و پرستش خدا آن هم عبادت و پرستش خدای صاحب نعمتها.
– دستور به دوری از دوستی و همراهی با افراد شرور و بددل و کینه توز.
مجموعاً در این دو بیت سه دستور و یک پرهیز اخلاقی مفید، جامع و اساسی وجود دارد.
درسهایی از این حرکت تربیتی حضرت زهرا (س):
– مادر باید با کودکان خود مأنوس باشد و با آنان بازی کند.
– بازی یکی از بهترین شرایط برای یادگیری کودک است.
– مادر باید در هنگام بازی با کودک به او مطالب اخلاقی را تعلیم دهد.
– یکی از بهترین راهها برای آموزش کودکان استفاده از شعر است.
– استفاده از شعر برای کودک جالب و برای فهم و درک مطالب او مفیدتر است.
– مربیان و مادران باید به محتوای اشعار کودکان توجه جدی داشته باشند.
– در اشعار و ادبیات کودکان، باید آنان را دعوت به نیکیهای اخلاقی و پیامهای عالی اخلاقی کنیم.
– در شعر کودک باید به او الگو معرفی شود «اِشْبَهْ اَباکَ».
– در تعلیمات کودکان باید آنان را با دستورات اخلاقی آشنا نمود. (حضرت زهرا علیهاالسلام سه دستور اخلاقی داشتند)
– در ضمن سفارشهای اخلاقی مثبت باید کودک را از همنشینیهای سوء نیز پرهیز داد. چون حضرت زهرا علیهاالسلام یک پرهیز اخلاقی هم در شعرها داشتند.
– ما نبایستی کودکان را کم ظرفیت و غیرمستعد برای تعلیم مطالب جدّی و اساسی بدانیم همچنان که دیدیم حضرت زهرا علیهاالسلام مطالبی اساسی را به فرزند خود تعلیم می‌دهد.
– مادران باید از همان کودکی به تلقینات مثبت اخلاقی به کودک و آموزش آنها توجه کنند همچنان که فاطمه زهرا علیهاالسلام از همان کودکی حق طلبی، عبادت و… را به کودک خود آموزش می‌دادند.
– برای تربیت کودک باید از سبکهای هنری و ذوقی استفاده کرد. همچنان که حضرت زهرا علیهاالسلام از شعر برای بازی با فرزند خود بهره‌گیری می‌نماید.
– در مقایسه دو شعری که حضرت زهرا علیهاالسلام برای امام حسن علیه‌السلام و امام حسین علیه‌السلام می‌خوانند فهمیده میشود این دو کودک دارای روحیات متفاوت از همدیگر بودند و حضرت زهرا علیهاالسلام به عنوان بهترین مادر، تشخیص این تنوع و تفاوت در روحیات و شخصیت کودکان خود را داده بود و در تربیت آنان این تفاوت را ملاحظه می‌نموده است که این خود برای مربیان و مادران مسئلهای بسیار اساسی و مهم است.
شعر حضرت زهرا برای امام حسین علیه‌السلام این است:
«اَنْتَ شَبیهٌ بِاَبی لَسْتَ شَبیهًا بِعَلی»؛
حسین جانم! تو به پدرم رسول الله شباهت داری نه به پدرت علی.
پینوشت:
(1) بحار، ج 43، ص 265 و 268.
(2) فاطمه زهرا علیهاالسلام بانوی نمونه اسلام، ابراهیم امینی، ص 98.
(3) فاطمه زهرا علیهاالسلام بانوی نمونه اسلام، ص 39.
(4) نهج الحیاة، ص 185.
