تسبیحات حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
انواع تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها
تسبیح اول
ابوسعید مدائنی از اصحاب امام صادق علیه‌السلام گوید: نزد امام جعفر صادق علیه‌السلام رفته و از آن حضرت خواستم تا «تسبیح حضرت فاطمه و علی علیهماالسلام» را به من بیاموزد، امام فرمود: آن تسبیح عبارت است از:
سبحان ذی الجلال الباذخ العظیم، سبحان ذی العز الشامخ المنیف؛ سبحان ذی الملک الفاخر القدیم؛ سبحان ذی البهجة و الجمال؛ سبحان من تردی بالنور و الوقار؛ سبحان من یری اثر النمل فی الصفا و وقع الطیر فی الهواء. (1)
پاک و منزه است خداوندی که جلال و بزرگی از آن اوست؛ پاک و منزه است خداوندی که عزت و سربلندی و سرافرازی از آن اوست؛ پاک و منزه است خداوندی که بهجت و جمال و زیبایی از آن اوست؛ پاک و منزه است آنکه نور و وقار تعلق به او دارد؛ پاک و منزه است آنکه ردپای مورچه را روی سنگ صاف، و گذر پرنده را در آسمان بیکران می‌بیند و همه چیز در محضر و منظر او قرار دارد.
تسبیح دوم
این تسبیح جزء اذکاری است که روایت شده، حضرت فاطمه علیهاالسلام در روزهای سوم هر ماه به جای می‌آورده است:
سبحان من استنار بالحول و القوة؛ سبحان من احتجب فی سبع سماوات فلا عین تراه؛ سبحان من اذل الخلائق بالموت؛ و اعز نفسه بالحیاة؛ سبحان من یبقی و یفنی کل شیء سواه؛ سبحان من استخلص الحمد لنفسه و ارتضاه؛ سبحان الحی العلیم؛ سبحان الحلیم الکریم؛ سبحان الملک القدوس؛ سبحان العلی العظیم؛ سبحان الله و بحمده؛ (2)
پاک و منزه است کسی که با نیرو و قوت خویش جهان را منور ساخت؛ پاک و منزه است کسی که در آسمانهای هفتگانه مستور شده و چشمی قدرت دیدار او را ندارد؛ پاک و منزه است کسی که بندگان را با مرگ ذلیل ساخت و خود را با زندگی جاویدش عزت بخشید؛ پاک و منزه است کسی که باقی می‌ماند و هر آنچه غیر اوست فانی می‌گردد؛ پاک و منزه است کسی که حمد و ستایش مخصوص اوست و از آن راضی و خشنود می‌گردد؛ پاک و منزه است خداوند زنده دانا به همه اسرار؛ پاک و منزه است کسی که مالک همه چیز و مقدس است؛ پاک و منزه است خداوندی که برتر و بزرگتر از هر چیز می‌باشد؛ و حمد و ستایش فقط مخصوص اوست.
تسبیح سوم
سبحان ذی العز الشامخ المنیف، سبحان ذی الجلال الباذخ العظیم؛ سبحان ذی الملک الفاخر القدیم. و الحمد لله الذی بنعمته بلغت ما بلغت من العلم به، و العمل له، و الرغبة الیه، و الطاعة لامره. الحمد لله الذی لم یجعلنی جاحدا لشیء من کتابه، و لا متحیرا فی شیء من امره. و الحمد لله الذی هدانی الی دینه، و لم یجعلنی اعبد شیئا غیره؛ (3)
پاک و منزه است خداوندی که عزت و سربلندی و سرافرازی از آن اوست؛ پاک و منزه است خداوندی که جلال و بزرگی از آن اوست؛ پاک و منزه است خداوندی که فرمانروایی بزرگ و دیرینه از آن اوست. حمد و سپاس برای خداوندی است که به سبب نعمتهای بی‌کرانش علم پیدا کردم، به آنها عمل کردم، و به سوی او رغبت نمودم، و امر او را اطاعت کردم. حمد و سپاس برای خداوندی است که مرا از مخالفت با آنچه که در کتابش به آن فرمان داده بازداشت، و در هیچ امر خود متحیر و سرگردانم نساخت. و حمد و سپاس مخصوص خداوندی است که مرا به سوی دینش هدایت کرد و از عبادت و پرستش غیر خودش بازداشت.
تسبیح چهارم
رسول خدا صلی الله علیه و آله به حضرت فاطمه و علی علیهماالسلام فرمودند: سخنانی است که جبرئیل به من آموخته و من آن را به شما می‌آموزم و فرمود:
تسبحان فی دبر کل صلاة عشرا، و تحمدان عشرا، و تکبران عشرا؛ (4)
ترجمه: پس از اتمام نمازهای واجب، ده مرتبه سبحان الله و ده مرتبه الحمد لله و ده مرتبه الله اکبر بگویید.
تسبیح پنجم (تسبیح مشهور حضرت فاطمه سلام الله علیها)
امام علی بن ابی طالب و امام جعفر صادق علیهماالسلام گویند:
تسبیح فاطمه علیهاالسلام هو:
الله اکبر اربع و ثلاثون مرة، و سبحان الله ثلاث و ثلاثون مرة، و الحمد لله ثلاث و ثلاثون مرة؛ (5)
تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام عبارت است از:
الله اکبر سی چهار مرتبه
سبحان الله، سی و سه مرتبه
الحمد لله، سی و سه مرتبه.
تعلیم دادن تسبیح به فاطمه سلام الله علیها توسط پدر
علی علیه‌السلام در گفتگویی که با یکی از مردان بنی اسعد داشت به او فرمود:
فاطمه علیهاالسلام در خانه تلاش بسیار می‌کرد، حمل آب، آرد کردن جو، پختن نان و کارهای دیگر خانه، او را آزرده و خسته کرده بود. روزی شنیدم که بردگانی (غلام و کنیز) برای رسول خدا صلی الله علیه وآله آورده اند، من به فاطمه علیهاالسلام گفتم: خوب است پیش پدرت بروی و از او درخواست خدمتکاری نمایی تا در امر خانه داری به تو کمک کند.
فاطمه علیهاالسلام به خدمت پیامبر صلی الله علیه وآله رسید ولی مشاهده کرد که جمعی از اصحاب نزد آن حضرت نشسته اند و گفتگو می‌کنند. از شرم برگشت و چیزی نگفت، ولی رسول خدا صلی الله علیه وآله متوجه آمدن فاطمه سلام الله علیها شده بود، فردای آن روز رسول خدا صلی الله علیه وآله به خانه ما آمد و فرمود: فاطمه جان! دیروز برای چه کاری آمده بودی؟
حیا موجب سکوت فاطمه سلام الله علیها شد. برای بار دوم پرسید و باز هم شرم فاطمه سلام الله علیها مانع شد تا چیزی بگوید. من عرض کردم: ای رسول خدا! فاطمه سلام الله علیها آنقدر در خانه من آسیاب کرده که دستش تاول زده و آنقدر آب کشیده که اثر بند مشک در گردنش مشاهده می‌شود، آنقدر خانه را جاروب کرده که جامه اش گرد آلود شده و آن قدر آتش روشن کرده که رنگ لباسهایش تغییر کرده، و ما شنیدیم که برای شما برده هایی آورده اند، از این رو من به او گفتم تا به نزد شما بیاید و از شما تقاضای کنیز کند.
رسول خدا صلی الله علیه وآله وقتی که این سخن را شنید، فرمود: دخترم! می‌خواهی چیزی به تو آموزش دهم که از کنیز و خدمتکار بهتر باشد؟
بعد فرمود: شب هنگام خواب 33 مرتبه خدای را با سبحان الله تسبیح کن و 33 مرتبه الحمد لله بگو، نیز 34 مرتبه الله اکبر را بر زبان بیاور. دخترم! اگر این ذکر را هر شب تکرار کنی، خداوند مشکلات دنیا و آخرت را بر تو آسان می‌گذراند. فاطمه علیهاالسلام بعد از شنیدن این سخنان، سه مرتبه گفت: از خدا و رسول خدا خشنودم. (6)
نقل شده است بعد از خروج پیامبر اکرم از منزل فاطمه علیهاالسلام آیه 30 سوره اسراء نازل شد و حضرت که همه وجودش رحمت و عطوفت بود. فضه را که زنی پرهیزکار بود برای کمک به خانه فاطمه سلام الله علیها فرستاد. (7)
فضیلت تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها در شب
امام صادق علیه‌السلام فرمود: وقتی که به رختخواب می‌روید، یک فرشته بزرگوار و یک شیطان ناپاک و سرکش و شرور با شتاب به سویتان می‌آیند، فرشته می‌گوید: روز خویش را با عمل خیر ختم کن و شب خود را با عمل خوب آغاز نما، اما شیطان می‌گوید: روز خود را با گناه ختم کن و شب خود را با گناه آغاز کن.
امام علیه‌السلام در ادامه افزود: اگر شخصی از فرشته بزرگوار اطاعت کند و روز خود را با یاد خدا به پایان برد و وقتی وارد جایی که می‌خواهد بخوابد شد، شب خود را با یاد خدا آغاز نماید و سی و چهار بار تکبیر، و سی وسه مرتبه تسبیح، و سی و سه بار حمد خدا را بگوید. فرشته، شیطان را از او دور میکند، و شیطان دور می‌شود، و تا هنگام بیدار شدن از خواب آن فرشته از او نگهداری میکند. وقتی بیدار شد، شیطان با شتاب به پیش آمده و مشابه سخنی را که پیش از خواب به وی گفته بود می‌گوید، و فرشته نیز مانند همان سخنی که پیش از خوابیدن به وی گفته بود می‌گوید، اگر بنده به همان صورتی که نخست خدا را یاد کرد، خداوند عزوجل را یاد کند، فرشته شیطان را از او دور میکند و خداوند در برابر این عمل، عبادت یک شب را برای او می‌نویسد.
در جای دیگر فرمود: هر کس شب را با تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام سپری کند از مردان و زنان باشد که خدا را زیاد یاد میکند.
همچنین از امام هادی علیه‌السلام درباره آنچه که اهل بیت علیهم‌السلام هنگام خوابیدن انجام می‌دهند، آمده است: ما اهل بیت در هنگام خوابیدن ده کار را پیوسته انجام می‌دهیم: طهارت، سی وسه بار تسبیح خدا، و سی و سه بار حمد، و سی و چهار بار تکبیر گفتن و رو به سوی قبله خوابیدن و فاتحة الکتاب و آیت الکرسی و… هر کس این کارها را انجام دهد بهره آن شب را بر گرفته است. (8)
سفارش امام زمان (عج) به ذکر تسبیح حضرت زهرا
حضرت آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی اعلی الله مقامه نقل کرده اند:
وقتی در سامراء اقامت داشتم، شبی برای زیارت حضرت سید محمد علیه‌السلام از سامراء بیرون رفته و راه را گم نمودم. به خاطر تشنگی فوق‌العاده و گرسنگی و وزیدن باد، بیهوش شده روی خاکهای گرم افتادم. ولی دفعتاً چشم باز کردم و سر خود را بر زانوی شخصی دیدم. آن شخص کوزه آبی به لب من رسانید که تا کنون نظیر آن آب را در گوارایی و شیرینی نیاشامیده بودم. پس از خوردن آب، سفره نان را باز نمودم. پس از صرف غذا، آن مرد عرب به من فرمود: نهری جاری در اینجا وجود دارد خود را در آن شستشو بده.
من گفتم: در اینجا نهری نیست وگرنه من این قدر تشنه نمی‌شدم.
آن مرد عرب فرمود: این آب است که در اینجا جاری است.
به مجرد صادر شدن این کلمه از آن مرد عرب دیدم در آنجا نهر با صفایی است. تعجب کردم که نهر آب در کنار من بوده و من از تشنگی و عطش نزدیک به هلاک شدن بودم!
پس آن مرد عرب از من پرسید: قصد کجا داری؟
گفتم حرم مطهر سید محمد.
آن شخص عرب فرمود: این هم حرم سید محمد است.
دیدم نزدیک بقعه سید محمد هستم و حال آنکه محلی که در آنجا راه را گم کرده بودم قادسیه بود و مسافت زیادی از آنجا تا حرم سید محمد وجود داشت.
در فاصله مصاحبت با آن مرد عرب مطالبی چند را برایم توضیح داد از سفارشهای او، تأکید بر تلاوت قرآن مجید، انکار تحریف قرآن، نیکی به والدین، رفتن به بقاع متبرکه و امام زادگان، احترام به ذریه علوی، خواندن نماز شب، ذکر تسبیح حضرت زهراء علیهاالسلام و زیارت حضرت سیدالشهداء بود. در این هنگام به فکرم خطور کرد که نکند این شخص محترم همان امام زمان عجل الله فرجه الشریف باشد. با بروز این فکر در ذهنم ناگهان آن شخص عرب از نظرم ناپدید گردید. (9)
آثار تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها در کلام امام باقر علیه‌السلام
امام محمد باقر علیه‌السلام در این مورد فرماید:
من سبح تسبیح الزهراء ثم استغفر غفر له، و هی مائه باللسان و الف فی المیزان، و یطرد الشیطان، و یرضی الرحمن»؛(10)
هر کس تسبیح حضرت زهرا را به جای آورد و سپس از گناهش استغفار کند، خداوند آن گناه را بر او می‌بخشد. زیرا تسبیح زهرا علیهاالسلام گر چه صد ذکر در زبان است ولی در ترازوی اعمال انسان هزار ذکر محسوب می‌شود و شیطان را می‌راند، و خداوند بخشایشگر را خشنود می‌سازد.
آثار تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها در کلام امام جعفر صادق علیه‌السلام
امام جعفر صادق علیه‌السلام درباره آثار تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام گوید:
«من سبح الله فی دبر الفریضة تسبیح فاطمة علیهاالسلام مائة مرة و اتبعها بـ (لا اله الا الله) مرة، غفر له»؛(11)
هر کس پس از به جای آوردن نماز واجب، خداوند متعال را به تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام- که مجموعا صد مرتبه است- مورد تقدیس و تحمید قرار دهد و آن را با ذکر لا اله الا الله- یک مرتبه- به اتمام برساند، مورد عفو و آمرزش خداوند قرار می‌گیرد.
و نیز در جای دیگر فرماید:
«من سبح تسبیح فاطمة علیهاالسلام قبل ان یثنی رجلیه، بعد انصرافه من صلاة الغداة غفر الله له، و یبدأ بالتکبیر»؛(12)
هر که بعد از نماز واجب و قبل از آنکه روی از قبله برگرداند، خداوند متعال را به تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام مورد تقدیس قرار دهد و تسبیح را با الله اکبر آغاز نماید، خداوند او را مورد عفو و بخشش قرار می‌دهد.
سید رضی الدین علی بن طاووس در کتاب فلاح السائل روایت دیگری را از کتاب محمد بن علی بن محبوب، به نقل از عبدالله بن سنان، از امام جعفر صادق علیه‌السلام نقل نموده که آن حضرت فرمود:
«من سبح تسبیح فاطمة فی دبر المکتوبة من قبل أن یبسط رجلیه، اوجب الله له الجنة»؛ (13)
هر که پس از اتمام نماز واجب و قبل از (روی برگرداندن از جانب قبله)، آنکه زانوهای خود را از حالت (تشهد) نماز تغییر دهد، خداوند را به تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام تقدیس نماید، خداوند بهشت را بر او واجب میکند. (یعنی او را در بهشت جای می‌دهد.)
و قاضی نعمان مغربی در کتاب دعائم الاسلام، از امام صادق علیه‌السلام روایت نموده:
«من سبح تسبیح فاطمة علیهاالسلام قبل ان یثنی رجلیه من صلاة الفریضة غفر له»؛(14)
هر کس پس از اتمام نماز واجب و قبل از آنکه حالت نماز را بر هم بزند (در همان حالت نشسته و رو به قبله) تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها را به جای آورد گناهان او بخشیده می‌شود.
سخن امام کاظم علیه‌السلام
امام موسی کاظم علیه‌السلام فرماید:
«لا یستغنی شیعتنا عن اربع: خمرة یصلی علیها، و خاتم یتختم به، و سواک یستاک به، و سبحة من طین قبر الحسین علیه‌السلام فیها ثلاث و ثلاثون حبة متی قلبها، فذکر الله، کتب له بکل حبة اربعون حسنة، و اذا قلبها ساهیا یعبث بها، کتب له عشرون حسنة»؛ (15)
شیعه ما از چهار چیز بی نیاز نمی‌باشد: سجاده ای که در آن نماز بگزارد، انگشتری که در دست کند، مسواکی که با آن به نظافت دندانها بپردازد، و تسبیحی که از تربت امام حسین علیه‌السلام ساخته باشد و در آن سی و سه دانه باشد، پس اگر با آن ذکر بگوید برای هر دانه‌اش چهل حسنه نوشته می‌شود و اگر ذکر نگوید و آن را فقط بگرداند، برای او بیست حسنه نوشته می‌شود.
سخن حضرت صاحب الامر (عج)
ملا محسن فیض کاشانی می‌گوید:
در کتاب تهذیب تألیف شیخ طوسی، به سند صحیح از حضرت بقیت الله الاعظم روایت شده:
«تسبیحی که دانه های آن از تربت امام حسین علیه‌السلام باشد، بهترین وسیله ای است که می‌توان اذکار را با آن شمارش کرد زیرا کسی که آن را در دست داشته باشد حتی اگر ذکر تسبیح را فراموش کند و آن را در دستانش بچرخاند، ثواب تسبیح برای او نوشته می‌شود». (16)
روایات مربوط به توصیه به تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها قبل از خواب
شیخ بهایی گوید:
مشهور است که تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام در دو هنگام مستحب است:
– بعد از نمازهای واجب
– قبل از خواب. (17)
امام صادق علیه‌السلام درباره تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام به هنگام خواب فرماید:
«من بات علی تسبیح فاطمة علیهاالسلام کان من الذاکرین الله کثیرا»؛ (18)
هر که به هنگام خواب تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام را به جای آورد از کسانی محسوب می‌شود که خداوند را ذکر کثیر گفته اند.
تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها به هنگام خروج برای سفر
از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است:
برادران رسول خدا صلی الله علیه و آله به نزد او آمده و گفتند: قصد کرده ایم برای تجارت به شام عزیمت کنیم، به ما بیاموز که چه بگوییم.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در هر شب پس از به جای آوردن نماز عشا، هنگامی که برای خواب به بستر می‌روید تسبیح فاطمه زهرا را خوانده و پس از آن آیت الکرسی را تلاوت کنید تا از همه گزندها در امان باشید.
برادران رسول خدا پس از سفر گفتند: با عمل به این آموزش، از همه آسیب ها نجات یافته گزندی به ما نرسید. (19)
و سید علی بن طاووس در کتاب «الامان من اخطار الاسفار و الازمان» گوید:
مستحب است به هنگام خروج از منزل برای سفر، خواندن تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام، و قرائت حمد و آیت الکرسی. (20)
موارد دیگر توصیه شده به تسبیح حضرت فاطمه سلام الله علیها
اول: بعد از نماز عید فطر
سید بن طاووس حلی در اقبال الاعمال، پس از سخن درباره نماز عید فطر گوید:
«… ثم سبح تسبیح فاطمة الزهراء علیهاالسلام»؛ (21)
پس از نماز عید، تسبیح فاطمه زهرا علیهاالسلام را به جای آور.
دوم: برای رفع سنگینی گوش
روایت شده که مردی نزد امام صادق علیه‌السلام آمد و امام علیه‌السلام به او چیزی گفت ولی آن مرد نشنید و از سنگینی گوش شکایت کرد، پس امام صادق علیه‌السلام به او فرمود:
چرا تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام را نمی‌خوانی؟
آن مرد پرسید: تسبیح زهرا علیهاالسلام چیست؟
امام علیه‌السلام فرمود: سی و چهار مرتبه الله اکبر، سی و سه مرتبه الحمد لله، و سی و سه مرتبه سبحان الله می‌گویی که مجموعا صد مرتبه می‌باشد.
راوی گفته: پس از مدتی که این کار را انجام دادم، سنگینی شنواییم از بین رفت و بهبود یافتم. (22)
دانه های تسبیح آن حضرت و فضیلت تربت حضرت امام حسین علیه‌السلام
ابراهیم بن محمد ثقفی روایت کرده: که تسبیح حضرت زهرا دختر رسول صلی الله علیه و آله از یک رشته نخ پشمی به هم بافته شده ای بود که به عداد تکبیرات بر آن گره خورده و حضرت آن را با دستش حرکت می‌داد و تکبیر می‌گفت تا این که حمزه بن عبدالمطلب شهید شد. بعد، از تربت او استفاده کرده و تسبیح‌هایی از آن ساخت و مردم نیز از او تبعیت کرده و از تربت حضرت حمزه تسبیح درست کردند، تا این که حضرت حسین بن علی علیه‌السلام به شهادت رسید این عمل را با تربت آن حضرت انجام دادند چون فضیلت و مزیت بیشتری داشت. (23)
در کتاب حسن بن محبوب آمده: که از حضرت صادق علیه‌السلام درباره استفاده از دو تربت سؤال شد که ساختن تسبیح از تربت کدام یک از این دو- حضرت حمزه و یا حضرت امام حسین علیه‌السلام- افضل است، حضرت پاسخ داد که دانه های تسبیحی که از خاک قبر حضرت امام حسین درست شود پیش از آنکه تسبیح گفته شود خودش تسبیح می‌گوید. (24)
روایت شده که: هرگاه حورالعین یکی از فرشتگان را ببیند که برای کاری به طرف زمین می‌آید با تسبیحی که از خاک قبر حضرت امام حسین علیه‌السلام درست شده راه او را پیدا می‌کنند. (25)
روایت شده هنگامی که حضرت زین العابدین علیه‌السلام را نزد یزید بردند تصمیم گرفت ایشان را بکشد. از این رو شروع به صحبت کرد تا شاید حضرت سخنی گوید که موجب قتلش بشود. ولی امام سجاد علیه‌السلام همان اندازه سخن می‌گفت که یزید با ایشان گفتگو کرده بود. در دست حضرت تسبیح کوچکی بود که با انگشتانش آن را می‌چرخانید و صحبت می‌کرد. یزید علیه اللعنه گفت: من با تو صحبت می‌کنم و تو پاسخ مرا در حالی می‌دهی که انگشتانت تسبیح را می‌چرخاند، چگونه این کار را روا می‌دانی؟
حضرت فرمود: پدرم از جدم علیهماالسلام به من خبر داد هنگامی که نماز صبح را می‌خواند و از جا حرکت می‌کرد چیزی نمی‌گفت تا اینکه تسبیح را به دست گرفته و این دعا را می‌خواند:
«اللهم إنی اصبحت اسبحک و احمدک و اهللک و اکبرک و امجدک بعدد ما ادیر به سبحتی»
«خداوندا! من صبح کردم در حالیکه تو را تسبیح و تحمید و تهلیل و تکبیر و تمجید می‌گویم به تعداد دانه های تسبیحی که می‌گردانم».
و بعد تسبیح را به دست گرفته و آن را می‌چرخانید و هر چه دلش می‌خواست سخن می‌گفت بدون اینکه ذکری بگوید و تسبیحی کند، و می‌فرمود که این برایش حساب شده موجب حفظ و نگهداری او است تا این که به رختخوابش می‌رفت آن هنگام که در بسترش جای می‌گرفت همان ذکر را می‌گفت و تسبیحش را زیر سرش می‌گذاشت از آن لحظه تا وقتی که از خواب برمی‌خواست برای آن حضرت ذکر و تسبیح به حساب می‌آمد، من در این کار به جدم اقتدا کرده و بخاطر پیروی از او انجام داده‌ام. یزید علیه اللعنه برای چندمین بار به حضرت گفت: من با هیچ یک از شما صحبت نکردم مگر اینکه طوری پاسخ گفت که بر من چیره شد و سپس، از قتل حضرت صرف نظر کرده دستور داد ایشان را آزاد کنند. (26)
تسبیح تربت
امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: سجده بر تربت قبر حسین علیه‌السلام تا زمین هفتم را نور باران میکند، و کسی که تسبیحی از خاک مرقد حسین علیه‌السلام با خود داشته باشد، تسبیح گوی حق محسوب می‌شود، گرچه با آن تسبیح نگوید. (27)
گفتن تسبیح قبل از خواب
امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید:
یکی از جاهایی که تسبیح حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام گفتن آن وارد است هنگامی که به خوابگاه خود رفتی، سی و چهار بار الله اکبر بگو، و سی و سه بار الحمد لله و سی و سه بار سبحان الله و آیة الکرسی و معوذتین را قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس و ده آیه از اول سوره صافات و ده آیه از آخر آن را بخوان. (28)
الله اکبر، اولین ذکر تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها
در تسبیح فاطمی علیهاالسلام، انسان با گفتن «الله اکبر» به نهایت عجز خود اعتراف میکند و به ناتوانیش به درگاه الهی بارها اقرار میکند.
جمیع بن عمیر گوید: در محضر امام صادق علیه‌السلام بودم، حضرت از من پرسید: جمله «الله اکبر» یعنی چه؟ گفتم: یعنی خدا از همه چیز بزرگتر است، حضرت فرمود: مطابق این معنی، خدا را چیزی تصور کرده و سپس مقایسه با سایر اشیاء کرده‌ای و او را بزرگتر از آن چیزها تصور نموده‌ای.
عرض کردم: پس معنی الله اکبر چیست؟ حضرت پاسخ داد: معنایش این است که؛ «الله اکبر من أن یوصف؛ (29)
خداوند بزرگتر از آن است که وصف گردد.»
الحمدلله، دومین ذکر تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها
پس از آن که انسان به عجز و ناتوانی خویش در شناخت خالق اعتراف کرد، با گفتن الحمدلله که از افضل اذکار تسبیح است، وارد مرحله بعدی می‌شود.
حضرت امام خمینی؛ در باب حمد می‌فرماید: «حمد خدا مساوی شکر است؛ چنانچه در روایات کثیره وارد است که، کسی که بگوید: الحمدلله، شکر خدا را ادا کرده؛ چنانچه امام صادق علیه‌السلام فرمود: شکر هر نعمتی، و اگر چه بزرگ باشد این است که حمد خدای عز و جل کنی.»
و… امام صادق علیه‌السلام فرمود:… کمال شکر گفتن مرد الحمدلله رب العالمین است،…. و در حدیثی حماد بن عثمان گفت: حضرت صادق علیه‌السلام از مسجد بیرون آمد در حالی که مرکب آن حضرت گم شده بود. حضرت فرمود: «اگر خداوند آن را به من رد کند، حق شکر او را به جا می‌آورم». راوی می‌گوید: امام علیه‌السلام درنگی نکرد تا آنکه آن مرکب آورده شد. پس فرمود: «الحمدلله». قائلی عرض کرد: «فدایت شوم، آیا شما نگفتید که حق شکر خدا را به جا می‌آورم»
فرمود: «آیا نشنیدی که من گفتم: الحمدلله.»
از این روایت معلوم می‌شود که حمد خداوند برترین شکر لسانی است. (30)
سبحان الله، سومین ذکر تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها
شخصی از حضرت علی علیه‌السلام پرسید: معنی سبحان الله چیست؟ حضرت فرمود: «سبحان الله» تعظیم مقام بلند و با عظمت خدا و منزه دانستن او از آنچه که مشرکان می‌پندارند است و زمانی که بنده این کلمه را می‌گوید، همه فرشتگان بر او درود می‌فرستند.» (31)
شک در تسبیحات حضرت زهرا
اگر انسان در عدد تسبیح شک نماید، در صورتی که از محل آن نگذشته باشد، باید بنا را بر کمتر بگذارد؛ و اگر اشتباه کند و بر تعداد تکبیرها یا غیر آن بیفزاید، باید دست از زیادی بردارد و بنا را بر سی وچهار یا سی وسه بگذارد و در چنین موردی بهتر است در تکبیر و تحمید، نه در تسبیح (سبحان الله) بنا بگذارد که یکی کم است و سپس با گفتن یک مرتبه، عدد را تکمیل کند.(32)
امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید:
«إِذا شَکَکْتَ فِی تَسْبِیحِ فاطِمَةَ الزَّهْراءِعلیهاالسلام فَأَعِدْ»؛(33)
هر گاه در اعداد تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام شک کردی، پس اعاده کن.
پینوشت:
(1) کامل الزیارات، ص 214.
(2) دعوات: قطب الدین راوندی، ص 91، ح 228؛ بحارالانوار، ج 89 ص 365 و 366.
(3) فلاح السائل، ص 173.
(4) مسند احمد بن حنبل، ج 1، ص 106 و 107.
(5) این روایت به ده ها سند، از ده ها منبع شیعه و غیرشیعه روایت شده که برخی از آنها عبارتند از: سنن ابی داود سجستانی (275 ه)، ج 3، ص 206، بیروت؛ مسند طیالسی (259 ه)، ص 15، حیدرآباد؛ صحیح بخاری (256 ه)، ج 4، ص 84؛ ج 5، ص 19؛ ج 8، ص 70، مصر؛ صحیح مسلم (261 ه)، ج 8، ص 84، مصر؛ صحیح ابن حبان (354 ه)، ج 7، ص 442؛ ج 9، ص 38، بیروت؛ المصنف ابن ابی شیبه (235 ه)، ج 1، ص 263، بیروت؛ الجامع الصحیح: ترمذی (2 ه)، ج 5، ص 142، بیروت.
درباره صحت انتساب این تسبیح به حضرت فاطمه علیهاالسلام هیچ تردیدی وجود ندارد. حضرت فاطمه علیهاالسلام تا آخر عمر شریفش بر به جای آوردن این تسبیح مداومت داشته و به همین سبب نیز این ذکر به عنوان تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام مشهور شده است.
(6) بحارالانوار: ج 43، ص 82.
(7) جلوه های رفتاری حضرت زهراء، عذراء انصاری، ص 15.
(8) ادب حضور: ترجمه فلاح السائل، ص 500.
(9) کرامات مرعشیه: ص 86.
(10) ثواب الاعمال، ص 163/ 1264.
(11) کافی، ج 3، ص 342، ح 7
(12) کافی، ج 3، ص 342، ح 6؛ تهذیب، ج 2، ص 105، ح 395؛ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 210، ح 946.
(13) فلاح السائل، ص 165.
(14) دعائم الاسلام، ج 1، ص 168.
(15) بحارالانوار، ج 82، ص 340، ح 31 ؛ تهذیب، ج 6، ص 75، ح 147/ 16
(16) محجة البیضاء، ج 2 ص 349.
(17) مفتاح الفلاح، ص 213.
(18) مجمع البیان، ج 8، ص 358.
(19) محاسن، ج 2 ص 368، ح 120.
(20) الامان، ص 41 و 106 و 137: روی أنه اذا وقف علی باب داره سبح تسبیح الزهراء، و قرأ الحمد و آیة الکرسی: امام صادق علیه‌السلام هرگاه قصد سفر می‌کرد، بر در خانه می‌ایستاد، تسبیح حضرت زهرا را به جای می‌آورد و حمد و آیة الکرسی را قرائت می‌کرد.
(21) اقبال الاعمال، ج 1، ص 496.
(22) مشکاة الانوار، ص 278.
(23) مکارم الاخلاق در اعمال روز و شب صفحه 218.
(24) مکارم الاخلاق در اعمال روز و شب صفحه 218.
(25) مکارم الاخلاق در اعمال روز و شب صفحه 218.
(26) دعوات راوندی /61.
(27) وسائل الشیعه، ج 3، ص 608.
(28) اصول کافی، ج 2، ص 536.
(29) شرح چهل حدیث (اربعین حدیث) امام خمینی؛، ص 417 و 656.
(30) اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا (س)، ص 48 به نقل از معانی الاخبار.
(31) اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام، ص 52 به نقل از معانی الاخبار.
(32) به نقل از تحریرالوسیله.
(33) اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام، علیرضا رجالی تهرانی، ص 61.
