- فعالیت های اجتماعی
با اندک مطالعه درباره موقعیت زن در جاهلیت و مقایسه آن با ظهور اسلام، به خوبی می‌توان دید که اسلام و رسول الله صلی الله علیه وآله تا چه حد به جامعه زنان کرامت بخشید و موجب اعتلای فرهنگ و احیای حقوق آنان شد. در جاهلیتی که زن از همه حقوق انسانی محروم بود. اسلام تمام حقوق اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و اقتصادی زنان را احیا کرد.
وقتی احساس می‌کردند مردان بیشتر از آنان در محضر حضرت هستند و مدت کمتری توفیق درک حضور پیامبر صلی الله علیه و آله را دارند، برای استفاده بیشتر از محضر پرفیض حضرتش، عرض کردند برای ما روز مشخص و وقت ملاقات تعیین فرما؛ چنانکه ابوسعید خِدری نقل می‌کند: «قالت النساء للنبی صلی الله علیه وآله غلبنا علیک الرجال فاجعل لنا یوماً من نفسک» و حضرت هم این کار را انجام داد «فوعدهنّ یوماً لَقیهن فوعظهن و امرهنّ».(1)
در مورد دیگر، زنان با کمال صراحت از محضر مبارک حضرت استدعا میکنند که نوبت بندی شده تا بتوانند بیشتر محضر حضرت را درک نمایند (2).
و شما در زندگی زنان صدر اسلام به نمونههای گویایی بر میخورید که در صحنههای اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و حتی نظامی حضور می‌یافتند.
در جنگ بدر، زنی به نام اُم ورقه به خدمت حضرت رسید، و اجازه خواست تا برای مداوای مجروحین جنگ و امدادرسانی به رزمندگان در جبهه شرکت کند و از خدا شهادت در راه خدا را طلب نمود. حضرت به او فرمود خداوند شهادت را بر تو مقرر نموده است. آنگاه او را امام جماعت اهل خانه خود قرار داد و این زن مؤذن رسمی داشت و نماز جماعت برپا می‌کرد و در آخر هم به دست برخی افراد خانه به شهادت رسید (3).
در جنگ خیبر زنی از قبیله بنی غفار با عده‌ای از زنان، از رسول الله صلی الله علیه وآله اجازه گرفتند تا در جنگ برای امدادرسانی و مداوای مجروحین شرکت کنند. و حضرت در حق آنان دعا کرد و آنان در جنگ شرکت کردند (4).
در صحیح مسلم روایات متعددی نقل می‌کند که زنان در رکاب رسول الله صلی الله علیه وآله در جنگها شرکت می‌کردند. از جمله شخصی به نام «نجده» به ابن عباس نامه نوشته و از او سؤال می‌کند که آیا زنان در عهد رسول الله صلی الله علیه و آله در جنگ شرکت می‌کردند؛ ابن عباس جواب می‌دهد آری زنان در جنگ شرکت می‌کردند و مجروحین را مداوا نموده و حتی رسول الله صلی الله علیه و آله برای آنها نصیبی از غنائم جنگی قرار میداد. «کان رسول اللّه صلی الله علیه و آله یغزو بالنساء… و یداوین الجرحی و یخذینَ من الغنیمةِ». (5).
مورد دیگر از انس بن مالک نقل می‌کند که: «کان رسول الله یغزو بامِّ سُلَیمْ و نِسْوةٌ من الانصار اذا غزا فیسقین الماء و یداوین الجرحی».(6).
اُم سُلَیم با عده‌ای از زنان انصار در جنگ شرکت می‌کردند به رزمندگان آب میرساندند و مجروحین را مداوا می‌کردند.
در روایت دیگر آمده که همین ام سُلَیم را رسول اللّه صلی الله علیه و آله در جنگ حنین در حالی که خنجری به دست داشت مشاهده فرمودند. از او سؤال کردند این خنجر برای چیست، عرض کرد برای این است که اگر مشرکی به من حمله کرد با این خنجر شکم او را بشکافم! آنگاه حضرت تبسمّی کرد (7»).
ملاحظه میکنید این زن با چه شهامت و شجاعتی در نبرد و صحنه جنگ حق و باطل حضور یافته است!
اینها نمونههایی از موارد فراوان است که در زمان رسول اللّه صلی الله علیه و آله اتفاق افتاده است و در تاریخ ثبت شده و چه بسا بسیاری موارد هم به فراموشی سپرده شده باشد.
- نقش آفرینی‌های اجتماعی مستقیم حضرت زهرا (س)
–حضور مستقیم ایشان در صحنه جنگ احزاب و احد؛
– حضور در حجة الوداع؛
– حضور داشتن در فتح مکه؛
– هجرت از مکه به مدینه؛
– حرکتهای شبانه برای روشن گری مهاجر و انصار؛
– شاگردپروری ایشان؛
– نقل روایت از شخص ایشان؛
– ارتباط مستقیم با جبرئیل و صاحب کتاب آسمانی صحیفه فاطمیه بودن؛
– خطبه خواندن در مسجد مدینه؛
– درگیری و محاجّه مستقیم با عمر و ابابکر و مشاجره با حاکم و حکومت؛
– مالکیت فدک و دفاع از حق شخص خود؛
– رأی سیاسی ندادن به حکومت منافقین صدر اسلام؛
– انفاقهای گوناگون و خدمات و اوقاف برای خدمت رسانی به مردم؛
– دلاوری، رشادت و صاحب اختیار بودن در موارد متعدد.
- نقش آفرینی های اجتماعی غیر مستقیم حضرت زهرا (س(
– رونق بخشیدن به خانه برای حمایت از بهترین مرد روزگار (کفویت علّی علیه‌السلام)؛
– موافقت و همراهی و رضایت به همه فعالیتهای اجتماعی و جهادی حضرت علی علیه‌السلام؛
– تلاش برای تربیت برترین فرزندان (ام الائمه شدن)؛
– کسب فضائل و حفظ کمالات بعنوان بهترین دختر برای پیامبر و ارتقاء یافتن به مقام کوثر محمدی و امّ ابیها؛
– پشتیبانی و امداد علمی از ائمه معصومین از طریق کتاب آسمانی فرود آمده بر خود یعنی صحیفه فاطمیه؛
– رضایت دادن به داشتن فرزندانی محنت پذیر و مصیبت پذیر همچون امام حسن و امام حسین علیهماالسلام؛
– آموزش زنان مدینه و آموزش مردان از اصحاب خاص پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله؛
– ورود به صحنه مبارزه و دفاع از ولایت و درس آموزی در طول تاریخ برای چگونگی دفاع از امامت و حقوق شرعی و قانونی؛
– تحت تعلیم قرار دادن فرزانگان از طریق خطبه حماسی و علمی خود؛
– دعوت نمودن مردان مهاجرین و انصار در دفاع از اسلام؛
– ایجاد یک حرکت تاریخی برای تربیت و ساختن مردان مؤمن در طول تاریخ؛
– و نهایتاً ظهور مهدی صاحب الزمان علیه‌السلام به عنوان فرزند فاطمه علیهاالسلام.
- نقش فاطمه (س) در نبردهای صدر اسلام
در طول 10 سال حکومت پیامبر صلی الله علیه و آله در مدینه 75 نبرد یا مانور نظامی (27 غزوه و 48 سریه) به وقوع پیوست. علی علیه‌السلام به عنوان فرماندهی دلاور در تمامی غزوات (8) و بسیاری از سرایا شرکت جست.
گاه برخی از این مأموریتهای رزمی پیاپی به خاطر فاصله زیاد جبههها از مدینه تا حدود دو یا سه ماه به طول می‌انجامید. (9).
به تحقیق می‌توان گفت، علی علیه‌السلام بخش زیادی از زندگی 9 ساله مشترکش با فاطمه علیهاالسلام را در میدانهای جهاد و یا مأموریتهای تبلیغی گذراند. و به دور از خانه و کاشانه خود بود.
در غیاب آن حضرت، همسرش فاطمه علیهاالسلام به تنهایی وظیفه سنگین اداره خانه و تربیت فرزندان را به عهده داشت، و در این راستا به نحو شایستهای عمل می‌کرد تا شوی پیکارگرش با خاطری آسوده وظیفه مقدس الهی خود را به انجام رساند.
فاطمه علیهاالسلام خود نیز با تمام توان برای یاری سپاه اسلام میکوشید. در کارهای خدماتی و امدادی شرکت میجست. به یاری خانوادههای رزمندگان و شهداء میشتافت، و با خانواده شهدا همدردی می‌کرد. او در نبردها به تهیه باند و مرهم برای مجروحین جنگ می‌پرداخت. و گاه همراه زنان امدادگر به جبهه میرفت تا در پشت خطوط مقدم عملیات، ضمن تشویق زنان امدادگر و آشنا ساختن آنان به وظائف خطیرشان به مداوای جراحت محارم خویش (پدر و شوهرش) بپردازد.
- کمک به مجاهدین در جنگ خندق
در جنگ خندق که مدینه در محاصره قرار داشت، هر کس به اندازه توان خود از جنگ پشتیبانی می‌کرد، حضرت زهرا علیهاالسلام نیز نان می‌پخت و بخشی از نیازمندیهای مجاهدان سنگر نشین را تأمین می‌فرمود. در یکی از روزها که برای فرزندان خویش نان تازه آماده کرده بود، نتوانست بدون پدر از آن استفاده نماید، به نزد پدر رفت و گفت: پدرجان! قرص نانی را که می‌بینید برای غذای فرزندانم آماده کردم، اما دلم آرام نگرفت، ناچار آن را در خط جبهه خدمت شما آوردم. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: دخترم! این اولین غذایی است که پس از سه روز، پدرت بر دهان می‌گذارد. (10).
تذکر: وجود مساجد سبعه (که یکی از آن مساجد به نام حضرت زهرا علیهاالسلام میباشد) بر دامنه کوه سلع که در عهد پیامبر صلی الله علیه وآله هنگام نبرد احزاب، (خندق) بر کنار آن حفر گردید نشان و یادگاری از حضور حضرت زهرا علیهاالسلام در روزهای سخت محاصره است. (11)
- فاطمه در جنگ احد
در جنگ احد فاطمه زهرا علیهاالسلام همراه زنان به احد (در 6 کیلومتری مدینه آن روزگار) رفت. در این نبرد رسول خدا صلی الله علیه و آله به شدت زخمی شد و علی علیه‌السلام نیز جراحاتی برداشت. فاطمه علیهاالسلام خون از چهره پیامبر صلی الله علیه و آله میشست و علی علیه‌السلام با سپر خود آب میریخت. هنگامی که فاطمه علیهاالسلام مشاهده کرد که خون بند نمیآید، قطعه حصیری را سوزانید و خاکستر آن را بر زخم پاشید تا خون بند آمد. (12) آن روز پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه‌السلام شمشیرهای خود را به فاطمه علیهاالسلام دادند تا آن را بشوید. (13).
- پینوشت:
(1) صحیح بخاری، ج 1، ص 114، باب 78.
(2) صحیح بخاری، ج 6، ص 594، باب 590.
(3) طبقات ابن سعد، ج 8، ص 458.
(4) سیره ابن هشام، ج 4 ص 315.
(5) صحیح مسلم، ج 5، ص 197.
(6) صحیح مسلم، ج 5، ص 196.
(7) صحیح مسلم، ج 5، ص 196.
(8) به جز غزوه تبوک که علی علیه‌السلام به فرمان پیامبر صلی الله علیه و آله برای اداره و حراست از مدینه در شهر ماند.
(9) برای نمونه غزوه دومة الجندل حدود 50 روز و مأموریت علی علیه‌السلام به یمن سه ماه طول کشید.
(10) بحارالانوار، ج 20، ص 245، حدیث 10؛ احقاق، ج 10، ص 285 .
(11) شفیعه محشر یا مظلومه پیامبر، ص 155.
(12) المغازی، ج 1، ص 249 -250.
(13) سیره ابن هشام، ج 3، ص 106.
